Kur korumalı mevduat hızlı döviz artışını frenlemek amacıyla 2021 yılının sonunda uygulamaya konuldu. Hazine ve Maliye Bakanı Nurettin Nebati, önce bütçeye yükünün olmayacağını iddia etti. Sonrasında ise 12,5 milyar lira gibi küçük(!) bir meblağ olacağını belirtti. Ancak geçen zaman kur korumalı mevduatın bütçede yarattığı hasarın iddia edildiğinin çok ötesinde olduğunu göstermektedir.
Kur korumalı mevduat için bir yandan merkezi yönetim bütçesinden ödeme yapılırken, diğer yandan Merkez Bankası (TCMB) üzerinden maliyet yüklenilmesi söz konusudur. Bu şekildeki yüklerin yanında bir de KKM için sağlanan vergisel avantajlar nedeniyle söz konusu olan “vergi harcamaları” söz konusudur. Yani, KKM bütçeye veya geniş anlamda maliyeye üç farklı alandan yük yüklemektedir.
Merkezi Yönetim Bütçesinden KKM İçin Bir yılda 92,5 Milyar Lira Harcandı
2022 yılı bütçesi yayımlandığında bütçede KKM ödemeleri için ödenek konulmamıştı. Ancak, bütçede ödenek bulunmamasına rağmen, hukuksuz bir şekilde onmilyarlarca lira ödeme yapıldı. Temmuz ayında neredeyse yeni bir bütçe büyüklüğündeki ek bütçeyle KKM için 40 milyar lira ödenek konuldu ama yetmedi.
2022 yılı bütçe gerçekleşmelerine baktığımızda, bir yıllık dönem zarfında Merkezi Yönetim Bütçesinden KKM için 92 milyar 538 milyon lira harcama yapıldı. Vergilerimiz çarçur edildi. Çiftçinin, işçinin, sanayicinin, ihracatçının ödediği vergiler yanlış politikaların etkilerini yok etmek için getirilen KKM için harcandı. Bu paralar, yatırıma, tarıma, çalışana, dar gelirliye, engelliye ayrılabilirdi. Ayrılmadı.
Merkez Bankasından da KKM için Onmilyarlarca Lira Aktarıldı.
KKM’nin bütçedeki maliyetlerini merkezi yönetim bütçe verileri üzerinden aylık olarak takip edebiliyoruz. Ancak Merkez Bankasının KKM’den kaynaklı yükünü göremeyoruz. Merkez Bankasının 2022 Yıllık Raporu yayımlandı. Belki orada görürüz deyip raporu baştan sona taradım. Kur korumalı mevduat için kaç lira ödendiğine ilişkin bir tek satır yok. Kar-Zarar tablolarında sadece ipuçları elde etmek mümkün.
Tablo 1: Merkez Bankası Kar Zarar Tablosu
Yukarıdaki tabloda faiz dışı gider kaleminin “Diğer” başlığı altındaki kalemde 2021 yılına göre 81 milyar liranın üzerinde bir artış söz konusu. Kur korumalı mevduat için Merkez Bankası tarafından yapılan ödemenin bu kalemin altına gizlenmiş olduğu anlaşılıyor. Merkez Bankası gibi bir kurumun “diğer” kaleminin ana kaleme oranın bu kadar büyük olması muhasebe ilkeleri açısından ayrı bir garabet. Ama her kurumda opasiteye alıştık. Garipsemiyoruz.
Tablodan çıkaracağımız sonuç, TCMB kaynaklarında kur korumalı için 2022 yılında yapılan ödemenin 70-80 milyar civarında olduğunu söylemek mümkün. Dolayısıyla 92,5 milyar liralık bütçe ödemesinin üzerine bir de 80 milyar TCMB tarafından yapılan ödemeyi eklemek gerekecek.
TCMB Kur Korumalı Gideri Yapmasa Hazineye Daha Fazla Para Aktarıp Daha Fazla Vergi Ödeyecekti.
Merkez Bankasının kur korumalıya yaptığı ödemeler Hazineye aktarılacak kar tutarıyla, kurumlar vergisini de doğuradan azaltmaktadır.
Tablo 2: Merkez Bankası 2022 Yılı Kar Dağıtım Tablosu
Yukarıdaki tabloya göre kur korumalı deneniyle TCMB gelir tablosuna gider olarak yansıyan unsurlar sonrası oluşan dönem karından Hazineye 32,6 milyar lira aktarılıyor. Eğer o giderler olmasa, onları kar hanesine yazıp daha fazla tutar Hazineye aktarılacaktı.
Hazineye daha yüksek kar aktarılırken ödenecek kurumlar vergisi de artacaktı.
Tablo: Merkez Bankası Ödenecek Vergiler
Kur korumalı ödemeleri olması TCMB kurumlar vergisi 22 değil 35 milyar lira civarında olacaktı.
Dolayısıyla, Hazine kur korumalı için TCMB kaynaklarından yapılan ödeme nedeniyle de onmilyarlarca lira gelirden mahrum kalmıştır.
Kur Korumalının Bir de Vergi Harcaması Boyutu Var.
Kur korumalı mevduatı cazip kılmak için iktidar elinden geleni yapıyor. Bunlardan birisi de kur korumalıdan elde edilen gelire sağlanan vergisel avantajlar. Bu avantajların 20-30 milyar lira civarında olduğunu sadece tahmin ediyoruz. Çünkü açıklanmıyor.
Sonuç…
Yanlış politikaların ısrarlar sürdürülmesinin sonucu olarak ortaya çıkan hızlı kur artışı oldu. Bunu engellemek için kur korumalı mevduat gibi ucube bir yöntem tercih edildi. Önce maliyeti yok denildi. Sonra biraz olacak noktasına gelindi. Bütçede ödeneği olmadan hukuksuz şekilde ödeme yapıldı.
Yanlış politikanın sonuçlarını hafifletmek uğruna Kur korumalı için görünen ve görünmeye maliyetlerle 200 milyar lira civarında bir maliyete 2022 yılında katlandık.
2023 yılı seçim sonrasındaki vaziyete göre kurun alacağı tutarı bilmiyorum. Eğer kur artarsa, bunun en büyük maliyeti bütçeye olacak. Dolayısıyla da vergi mükelleflerine.
Pimi çekilmiş bir bombaya dönüşen ve son haftalarda hızla büyüyen kur korumalı mevduat nedeniyle vatandaşlar olarak pek çok vergi yükü altında kalacağız. Mevcut vergilerde oran artışı görmemiz muhtemel. Yeni vergilerle tanışmak ise kaçınılmaz olabilir.
Ekonomide ehliyetin ne kadar önemli olduğu anlaşılıyor. Nitekim, ülkenin ekonomik güvenliği açısından yanlış politikaların ülke ekonomisine verdiği zararı bazen dış güçler bile veremeyebilir. Ehliyet, liyakat, ekonomiyi doğru okuma şart.
Allah sonumuzu hayretsin.
30 MART 2023
Kaynak: VERGİYE DAİR
