Yüzde 30’luk zam oranı sözde toplu sözleşme düzeninin ve 2008’de kabul edilen emekli aylıkları sisteminin iflası anlamına geliyor. Grev yasaklı ve tek sendika esasına dayalı sözleşme düzeni değiştirilmeli.
Yüzde 30’luk zam 17,5 milyon emekli ve kamu çalışanının kaderini belirleyen sözde toplu sözleşme düzeninin ve 2008 yılında kabul edilen emekli aylık bağlama sisteminin iflası ve çöküşü anlamına geliyor. 2008’de getirilen emekli aylıkları sistemi milyonlarca emekliyi perişan etti. Emekli aylıkları asgari ücretin yarısına düştü. Emekliler ve memurlar resmi enflasyonun bile altında kaldı.
***
Asgari ücretten sonra emeklilerin ve kamu çalışanlarının (memurların) aylık ve maaşlarına yapılacak zam oranı Cumhurbaşkanı tarafından ilan edildi. 13,9 milyon emekli ve 3,6 milyon kamu görevlisi olmak üzere toplam 17,5 milyon emekli ve kamu görevlisine Ocak 2023’te yüzde 30 oranında zam yapılacak.
Bilindiği gibi yasa gereği işçi ve Bağ-Kur emeklilerine TÜİK tarafından yüzde 15,4 olarak açıklanan 2022 yılının son altı ay enflasyonu uygulanacaktı. Memur ve memur emeklileri için ise toplu sözleşmeyle öngörülen 1 puan fark uygulanacaktı (toplam yüzde 16,48). Ancak hükümet seçim öncesi bu resmi enflasyon oranlarını uygulamaya cesaret edemedi ve Cumhurbaşkanı önce yüzde 25, bir gün sonra ise yüzde 30 zam yapılacağını açıkladı.
Resmi enflasyon baz alınarak emekli ve kamu görevlilerinin aylık ve maaşlarında iyileştirme yapıldığı ve çalışanların enflasyon ezdirilmediği iddia ediliyor. Yetkili ama etkisiz konfederasyon Memur-Sen yüzde 30 artışı yeterli buldu. Oysa memurların enflasyona karşı korunduğu iddiası boş bir iddiadır. Çünkü TÜİK’in enflasyon açıklamalarının hiçbir şekilde dikkate alınması mümkün değildir. TÜİK Aralık 2022 tüketici enflasyon oranının yüzde 1,18 olarak açıklayarak güvenilmezliğini bir kaz daha ortaya koydu TÜİK verileri meşru ve bilimsel olmadığı gibi hayatın olağan akışına da aykırıdır.
Ancak TÜİK bu güdümlü verilerle milyonların kaderini belirliyor. TÜİK, TÜFE yoluyla bir çırpıda 17,5 milyon emekli ve memurun zammını belirledi. TÜİK en büyük patron işlevi görüyor. Siyasal iktidar TÜİK yoluyla emek gelirlerini bastırıyor ve sözde refah payı verdiğini iddia ediyor.
TÜİK verileri hiçbir ücret artışında esas alınmamalı. TÜİK Haziran 2022’de kararttığı madde fiyat listesini ve madde fiyat derlemesine dair ayrıntıları açıklamadığı sürece TÜİK verileri meşru ve güvenilir değildir. TÜİK enflasyon verileri ciddiye alınmamalı ve sendikalar bu verileri esas alarak müzakere yürütmemelidir.
MEMUR TOPLU SÖZLEŞME DÜZENİNİN İFLASI
Yüzde 30 zam 2012 yılından bu yana uygulanan sözde memur toplu sözleşme düzeninin iflası anlamına geliyor. Grevsiz ve tek sendika esasına dayalı bu sözde toplu sözleşme düzeninin hiçbir işe yaramadığı ortaya çıktı. Toplu sözleşmelerle yapılan artışlar resmi enflasyonu bile yakalayamadı. Memur ve emekli aylıkları asgari ücrete oranla geriledi.
Memur-Sen beceriksiz toplu sözleşmeler yaparak kamu çalışanlarını resmi enflasyona hapsetti. Sabit zam oranı+enflasyon farkı formülü nedeniyle memurlar resmi enflasyona hapsedildi. Memur-Sen 6. Dönem Toplu Sözleşmesine göre memurlara 2022 yılı için yüzde 5 ve yüzde 7, 2023 yılı için ise yüzde 8 ve yüzde 6 sabit zam ve enflasyon farkı öngörüldü. Bu nedenle ocak ayında yüzde 8+enflasyon oranında değil yüzde 8 dahil enflasyon oranında zam söz konusu oldu. Temmuz ayında yüzde 7 olarak uygulan toplu sözleşme zammı 6 aylık enflasyondan düşüldü ve üstüne yüzde 8 eklendi. Böylece yüzde 16,48’lik zamma ulaşıldı. Memur-Sen’in toplu sözleşmesiyle memurlara resmi enflasyonun üzerinde sadece 1 (bir!) puan refah payı sağlanmış oldu. “Büyük” sendikanın “büyük” başarısı!
Oysa sabit zam oranı+enflasyon farkı yerine (ki bu resmi enflasyon oranında zam demektir) sözleşmede 6’şar aylık dönemler için (enflasyon + GSYH büyümesi oranında veya yüzde 5 refah payı) formülü olsaydı memurların maaşlarında daha fazla artış olacaktı. Memur-Sen bunu beceremedi. Bu da Memur-Sen’i yetkili sendika yapan kamu çalışanlarına ders olsun!
Böylece 6. dönem toplu sözleşmesinin kamu çalışanları için hiçbir anlamı olmadı. Reel artış olmadı. Enflasyonun üstünde zam yapılması hükümetin inisiyatifine kaldı. Memur-Sen kapı kapı dolaşarak zam istedi ve yüzde 30’a razı oldu. Bu tablo toplu sözleşmedeki başarısızlığın itirafıdır.
Memur-Sen’in 6 dönemlik toplu sözleşmeleri memurları yoksullaştırdı. 2012-2022 arasındaki Memur-Sen’in taraf olduğu 6 toplu sözleşmesi sonucunda memur maaşları enflasyonun altında ezildi ve memurlar büyümeden zırnık pay alamadı! Memur-Sen toplu sözleşmeleriyle memurlar resmi enflasyonun bile altında ezildi. Büyümeden pay alamadı. Ocak 2012’de 1.968 TL olan ortalama memur aylığı 2022 aralık ayı itibariyle 9 bin 385 TL’dir. Memur maaşları 4,8 kat artarken, aynı dönemde aylık katsayısı 4,9 kat artmıştır. Ocak 2012-Aralık 2022 arasında TÜFE endeksi 5,6 kat, TÜİK gıda endeksi 7,3 kat, kişi başına GSYH ise 7,5 kat artmıştır (Tablo).
Zırva tevil götürmez! Memur maaşları resmi enflasyonun bile altında kalmıştır. Memur maaşlarına paralel artan memur emekli aylıkları da enflasyonun altında kalmıştır. Memur maaşları olması gereken Kişi Başına Gayri Safi Yurt İçi Hasıla artışının yanına bile yaklaşamadı.
Ortalama memur maaşı sadece resmi enflasyona göre bile artsaydı Aralık 2022 sonu itibariyle 9 bin 385 değil 11 bin TL olmalıydı. Gıda enflasyonu oranında artsaydı 14 bin 300 TL, Kişi Başına GSYH oranında artsaydı 14 bin 760 TL olmalıydı. Ocak 2023 zamları bu miktarların üzerine gelmeliydi. Oysa şimdi 9.385 TL olan ortalama memur aylığı yüzde 30 artarak 12 bin 200 TL olacak. Kayıp büyük!
ASGARİ ÜCRET GİRDABI DERİNLEŞECEK
Yüzde 30 zamla asgari ücret girdabı derinleşecek. Yüzde 30’luk zamla memur maaşları giderek asgari ücrete yaklaşacak, emekli aylıkları asgari ücretin yarısına gerileyecek!
İşçi emekli aylıkları 21 yıl önce, Aralık 2002’de asgari ücretin yüzde 40 üstündeydi. Ocak 2023’te ise asgari ücretin yüzde 35 altına gerilemiş olacak. En düşük işçi emekli aylığı, 2002’deki asgari ücrete oranı korunsaydı 2023’te 11 bin 900 TL olmalıydı. 21 yıllık AKP döneminde işçi emeklileri böyle fakirleşti!
Memur emeklileri ve memurlar da 21 yılda asgari ücretli oldu! En düşük memur emekli aylığı 21 yılda asgari ücretin iki katından asgari ücret seviyesine geriledi. 2002’de en düşük memur emekli aylığı asgari ücretin yüzde 104 üzerindeydi, 2023’te yapılacak olan yüzde 30 zamla sadece yüzde 1 üstünde olacak.
Aynı durum ortama memur aylıkları için de söz konusu olacak. 2002’de ortalama memur maaşı asgari ücretin yüzde 214 üzerindeydi. 2023 Ocak ayında yapılacak zamla bu fark yüzde 43’e gerilemiş olacak. Diğer emek gelirlerine asgari ücretten daha düşük zam yapılması nedeniyle memur maaşları ve emekli aylıkları hızla asgari ücret düzeyine yaklaşırken, işçi emekli aylıkları asgari ücretin ciddi biçimde altına düşmüş oldu. Asgari ücret bir girdap gibi diğer emek gelirlerini kendine çekiyor.
Hükümet kendisinin ödemediği tersine sosyal güvenlik prim gelir artışı sağlayan asgari ücrette daha yüksek oranlı artışlar yapmayı tercih ederken devlet tarafından ödenen memur maaşları ve emekli aylıklarını ise bastırıyor ve enflasyonun altında eziyor.
EMEKLİ AYLIKLARI SİSTEMİNİN İFLASI
Hükümet emekli aylıklarında yaşanan düşüşün yarattığı tepkiye karşı en düşük emekli aylığının hazine desteğiyle 5 bin 500 TL’ye çıkarılmasını kararlaştırdı. Böylece alt sınır yüzde 57 artmış oldu. Ancak bunun emeklilerin büyük bölümüne faydası yok. Ortalama işçi emekli aylığı Aralık 2022 itibariyle 4 bin 600 TL civarında ve aylığı 4 bin 250 TL ve üzerin olan emekliler sadece yüzde 30 zam alacak.
Böylece sadece memur toplu sözleşme düzeni değil. 2008’de yürürlüğe giren 5510 sayılı yasayla getirilen emekli aylıkları sistemi de iflas etmiştir. Bu emeklilik düzeniyle aylık hesaplanmasında kullanılan güncelleme katsayısı ile aylık bağlama oranları düşülmüştü. Ayrıca emekli aylık artışları sadece enflasyona bağlanmıştı.
Bu durum yıllar içinde öyle bir duruma yol açmıştır ki hesaplanan emekli aylığı asgari ücretin yarısının bile altına düştü. Bu korkunç tablo karşısında AKP hükümeti emekli aylık ve gelirleri için bir alt sınır belirmeye başladı. Bu alt sınırın altında kalan emekli aylık ve gelirleri dosya bazında Hazine desteğiyle bu alt sınıra tamamlanmaya başlandı. Önce 1,000 TL olarak açıklanan bu tutar, sırasıyla 2 bin 500, 3 bin 500 ve son olarak da 5 bin 500 TL olarak saptandı. Ancak son açıklanan Hazine destekli alt sınır asgari ücretin yüzde 35 (3 bin 6 TL) altında kaldı.
Yüzde 30’luk zam oranı bir yandan sözde toplu sözleşme düzeninin öte yandan 2008 yılında kabul edilen emekli aylıkları sisteminin iflası anlamına geliyor. Grev yasaklı ve tek sendika esasına dayalı hukuk dışı memur toplu sözleşme düzeni değiştirilmelidir. 5510 sayılı yasa ile getirilen emekli aylıkları sistemi milyonlarca emekliyi perişan etmiştir. Emekli aylıkları asgari ücretin yarısına düşmüştü.
17,5 milyon emekli ve kamu görevlisinin kaderini belirleyen toplu sözleşme ve emekli aylıkları sistemi iflas etti. Grevli ve özgür bir toplu pazarlık düzeni ve emeklilere insanca bir yaşam sağlayacak emekli aylık bağlama sistemi şart!
9 OCAK 2023 – BİRGÜN
