Letonya Başbakanı Valdis Dombrovskis 27 Kasım 2013 tarihinde istifa etti. Bu küçük Baltık ülkesinde 2009 yılından bu yana Başbakanlık yapan Dombrovskis, merkez-sağ Yeni Çağ partisinin lideriydi. İstifanın nedeni bir siyasi yenilgi, yolsuzluk veya kişisel bir husus değildi. Dombrovskis bir “kaza” nedeniyle istifa etmişti. Evet, Türkiye’den bakınca inanılır gibi değil ama istifanın nedeni bir “iş kazası” idi.
Dombrovskis, 21 Kasım’da başkent Riga’da 54 kişinin ölümüne neden olan alışveriş merkezi (AVM) kazası nedeniyle istifa etmişti. İşçiler, tek katlı alışveriş merkezinin çatısında bir kış bahçesi inşa ederken çatı çökmüştü. Dombrovskis düzenlediği basın toplantısında, ‘yaşanan trajediyle ilgili siyasi sorumluluğu üstlendiğimi ve başbakanlık görevimden istifa ettiğimi duyuruyorum’ demiş.
Olayla ilgili haberlere göre, hükümet ağır eleştiri altında kalmış. Hatta Devlet Başkanı Andris Berzins, faciayı ‘cinayet’ olarak yorumlamış. Dombrovskis, IMF tarafından önerilen ekonomik politikaları uygulayan merkez sağcı bir siyasetçiydi. Riga’daki AVM cinayeti bir açıdan Dombrovskis’in neoliberal politikalarının sembolü olarak da okunabilir. Letonya Başbakanının bu iş cinayetinin siyasi sorumluluğunu üstlenmesi asgari bir erdem ve demokratik davranış gereği. Ama Türkiye’den bakınca kazın ayağı hiç de öyle değil.
Türkiye’de iş cinayeti nedeniyle istifa etmek, değil Başbakanın Çalışma Bakanının kitabında bile yazmaz. Türkiye’de iş cinayetlerinde her ay 100’den fazla işçi yaşamını yitiriyor. İstanbul İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi tarafından derlenen verilere göre sadece Kasım 2013’te en az 128 işçi yaşamını yitirdi. 2013 yılında iş cinayetleri sonucu ölen işçi sayısı 1150 civarında. “Civarında” diyoruz çünkü bu sayılar sadece tespit edilebilenler.
İş cinayetleri bazen toplu cinayetlere de dönüşüyor. 17 Mayıs 2010 tarihinde Türkiye Taşkömürü Kurumu, TTK’ya ait Karadon yeni servis kuyusunda meydana gelen patlamada, taşeron firma Yapıtek’te çalışan 30 işçi ölmüş ve ölen işçilerden Dursun Kartal ve Engin Düzcük’ün ölü bedenleri kazadan yaklaşık 8 ay sonra yerin altından çıkarılabilmişti. Altını çizelim taşeron şirkette iş cinayetiydi bu. Başbakan ve Çalışma Bakanı ne mi yapmıştı’ Dombrovskis’in istifası vesilesiyle hatırlamakta fayda var.
Başbakan Erdoğan, ölümleri madencilik mesleğinin fıtratına ve kadere bağlamış ve inanılması zor bir üslupla şunları söylemişti: ‘Kader konusu malum çevrelerde hemen istismar konusu yapılmaya başlandı. Ben kaza ve kadere inanmayı anlatmadım. Bu konuda sizin meşrebinizi de cibilliyetinizi de biliyorum. Benim anlattığım şey şu bu mesleğin fıtratında bu var.. Grizu patlaması dünyanın her yerinde oluyor. Tutturdular taşeron, taşeron, taşeron… ” (24 Mayıs 2010, zaman.com.tr)
Başbakan böyle söylerse Çalışma Bakanı ne demez! Dönemin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Ömer Dinçer ise “Güzel öldüler. O konuda ben acı çekmediklerini ve fizik olarak da güzel öldüklerini buradan rahatlıkla söyleyebilirim” dediği o meşum konuşmasında taşeron sistemine toz kondurmuyor ve özel sektörde meydana gelen kazaların kamudan daha düşük olduğunu iddia ediyordu: ‘Burayı taşerona verdiniz, kaza oldu’. Bu kesinlikle yanlış bir tespittir. Türkiye’de sendikalar, özel sektörde örgütlenemedikleri için taşeronluk sistemine karşı çıkıyor. 5 yılı aşkın süredir galeri açma işini taşeron yapmaktaydı. Kuyu açma işi bile taşerona verilmişti. Özel sektörde meydana gelen kazalar kamudan daha düşük” (ntvmsnbc.com/id/25100758).
Bakan ya bilgisizlikten ya da taşeron sisteminin istifadesine olan itikadından dolayı böyle konuşuyor olmalıydı. Oysa 2000-2012 yıllarını kapsayan bir çalışmaya göre Zonguldak havzasında özel/taşeron ocaklarda yaşanan işçi ölümleri TTK’nın 12 katıydı. Bakanın bunları bilmemesi mümkün müydü’
Letonya’nın sağcısının aklına AVM cinayetinden sonra istifa etmek geliyor, memleketin muhafazakârının aklından ise AVM ve istifade etmek çıkmıyor. Taşeron sisteminden istifade etmek varken istifa da ne demek! Baksanıza taşeron sisteminin yol açtığı bunca cinayet ve felakete rağmen, taşeron sistemini yaygınlaştırmak için dört elle çalışıyorlar.
‘05.12.2013 – BİRGÜN
