Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte 25 Ekim 2013 tarihinde sessiz sedasız bir değişiklik daha yapıldı. Yönetmelik daha önce 21 Şubat 2013 tarihinde değiştirilmişti. Söz konusu yönetmelik, 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin çalıştırılması yasak olan işler ile 15 yaşını tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış genç işçilerin çalışmasına izin verilecek işler yanında 14 yaşını bitirmiş ve ilköğretimini tamamlamış çocukların çalıştırılabilecekleri hafif işler ve çalışma koşullarına ilişkin usul ve esasları düzenliyor.
Yönetmelikte yapılan düzenlemeler manidar. Yönetmeliğin çocuk ve genç işçilerin lehine değiştirilmesi ve çocuk ve genç işçilerin çalıştırılabilecekleri işlerin mümkün olduğunca sınırlandırılması beklenir bir durumdur. Ancak yönetmelikte yapılan değişiklikle bunun tersi yapılıyor. Özellikle genç işçilerin (16-18 yaş) yeni ve tehlikeli işlerde çalıştırılmalarının önü açılıyor.
Yönetmeliğin çocuk ve genç işçilerin çalışamayacağı işleri düzenleyen 5. Maddesinin 5. Fıkrasına şu hüküm ekleniyor: “Mesleki Eğitim Kanunu kapsamında mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarından mezun olan meslek sahibi 16 yaşını doldurmuş genç işçiler; sağlığı, güvenliği ve ahlakının tam olarak güvenceye alınması şartıyla bu Yönetmeliğin eklerinde belirtilen sınırlamalara bağlı kalmaksızın ihtisas ve mesleklerine uygun işlerde çalıştırılabilirler.” Böylece, yönetmeliğin eklerinde belirtilen ve bir bölümü zaten genç işçiler için zor ve tehlikeli olan işlere yenilerinin eklenmesinin önü açılmış oldu.
21 Şubat 2013 tarihinde yönetmelikte yapılan değişiklikle de yönetmeliğin ilk halinde genç işçilerin çalışması yasak olan bazı işler yönetmelikten çıkartılmıştı. Bu işler şunlardı: Maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer altında veya su altında çalışılacak işler; Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak Yedibuçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelik kapsamında yer alan işler; Müteharrik makineler kullanılarak yapılan işler; Toksit, Kanserojen, nesil takip eden genler zararlı veya doğmamış çocuğa zararlı veya herhangi bir şekilde insan sağlığını etkileyen zararlı maddelerle ilgili işler. Bu işler gençler için yasak kapsamından çıkarıldı.
Maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer altında veya su altında çalışılacak işlerin yönetmelikteki yasak kapsamından çıkarılması izahı zor bir durumdur. Çünkü İş Yasasının 72. Maddesine göre bu işlerde 18 yaşını doldurmamış genç işçilerin çalıştırılması mümkün değildir. Daha önceki yönetmelik metninde olan bu hükmün çıkarılması boşluk doğuracak ve şüphe yaratacak niteliktedir. Öte yandan 21 Şubat 2013 tarihinde yönetmelikten çıkarılan yasak işler ve 25 Ekim 2013 tarihinde eklenen yeni düzenleme birleştirildiğinde, genç işçilerin çalışma koşullarının daha da zorlaştırıldığı ve daha önce yasak olan bazı işlerde çalışmalarının önünün açıldığını söylemek mümkündür. Böylece 4+4+4 eğitim sisteminin ilk iki basamağı sonrasında daha fazla genç işçinin işgücü piyasası içine girmesinin de önü açılmış olmaktadır.
Bu hükmün ILO’nun 138 sayılı Asgari Yaş Sözleşmesinin 3. maddesinde yer alan bir istisnanın genç işçiler aleyhine ve sözleşmenin mantığına aykırı olarak yorumlanmasıyla eklendiği anlaşılmaktadır. 138 sayılı sözleşme “Doğası veya yapıldığı koşullar bakımından genç kişilerin sağlığını, güvenliğini veya ahlakını tehlikeye düşürebilecek her türlü istihdam veya çalışmaya kabul için asgari yaş 18’in altında olmayacaktır” emredici düzenlemesini içermektedir. Sözleşme, bu hükmün dışına çıkılabilmesini işçi ve işveren örgütlerinin görüşüne başvurulması koşuluyla ulusal makamlara bırakmaktadır. Peki, bakanlık hangi işçi örgütünden bu yönde bir görüş almıştır’ 138 sayılı sözleşmeyi 1998 yılında onaylayan Türkiye, sözleşmenin emredici düzenlemelerine uymak yerine 15 yıl sonra istisna hükümlerine sığınmaktadır.
Çocuk ve genç işçi çalıştırılması yönetmeliğinde yapılan değişikliği asgari ücrette yapılması planlanan değişiklikle birlikte düşündüğümüzde ortaya daha da çarpıcı bir sonuç çıkıyor. Halen 16 yaş altı ve üstü için ayrı ayrı belirlenen asgari ücretin 18 yaş altı ve üstü için ayrı ayrı belirlenmesi niyeti bir süredir bakanlığın gündeminde. Böylece 18 yaşını bitirmemiş işçilerin daha tehlikeli işlerde ve daha düşük ücretle çalışmasının yolu da açılmış olacak. Bu da genç işçilere 90. Yıl armağanı olsun!
‘31.10.2013 – BİRGÜN
