Umarım, bilime, bilim insanlarına çok daha fazla kaynak ayırmak zorunda olduğumuz anlaşılır. [kck]hr align=center size=0 100% /
B sınıfı bir bilimkurgu filminin ortasına düşmüş,
insan formunda dev bir virüs
gibi hissetmeye başladım kendimi.
Ben, sen, hepimiz, zor da olsa idrak ettik, etmeyenler de mecburen edecek:
Birbirimizin
sağlığını doğrudan tehlikeye atan
varlıklarız. Üstelik bütün dünya, aynı duygular içinde.
Sokakta rastladığım tek tük insanın yüzlerindeki ifade, tedirginlik. çoğunluk, birbirine mesafe koyma gayretinde. Alışverişte,
mecburi temasta olan insanların
aklından geçenlerse eminim aynı:
Yanımdaki pozitif olabilir mi?
Yoksa ben miyim taşıyıcı?
Her akşam
kaç yeni vaka, kaç yeni ölüm var
diye sayıyoruz. Bu bile sıradanlaşacak zamanla. Halbuki
her sayı, bir insan canı.
Her sayı, o hastayla ilgilenirken hayatını riske atan
belki onlarca sağlık çalışanı demek.
Hastalananlara, hastaneye yatırılanlara dahi testlerin yetiştirilemediği,
şeffaflığın zayıflık belirtisi sayıldığı
bir ülkede, güvensizlik duygusu da gittikçe derinleşiyor.
Yetkililer ne derse, ne yaparsa doğru kabul etmemiz bekleniyor. Normali bu tabii.
Ama
hakikatin gizlendiği, üzerinin örtüldüğü, ifade özgürlüğünün hunharca çiğnendiği o kadar çok hadise yaşadık ki.
Yönetenlerin “panik çıkmasın, ekonomi çökmesin, iktidarımıza halel gelmesin”
şiarıyla, salgının gerçek boyutunu gizlediğine inanan çok.
Burada yapılacak en faydalı iş,
yönetenlere doğru soruları sormak, doğru taleplerde bulunmak, ısrarcı olmak. Yerel çapta, tıpkı deprem afetinde olduğu gibi,
dayanışma ağlarını
şimdiden kurmak. . .
çünkü önümüzde uzun ve sancılı bir süreç var.
ŞİMDİ ALINAN KARARLAR, GELECEĞİ ŞEKİLLENDİRECEK
Bilim insanlarının yaptığı
projeksiyonlara, modellemelere
bakarsanız küresel koranavirüs salgınının birkaç hafta, hatta birkaç ayın ötesinde etkileri olacağı kesin.
Yani “dişimi sıkayım birkaç hafta”nın ötesindeyiz.
Dünyaya ve hayata dair düşüncelerimiz, davranışlarımız belki de kalıcı biçimde değişecek, değişmek zorunda olacak.
Yazar
Pankaj Mijra, onyıllardır küreselliğin hava ve su gibi doğal sayılan diliyle konuştuğumuz için olağanüstü zamanlardan geçtiğimizi ne kadar kavradığımızı sorguluyor:
“Koronavirüs, yüzyılda bir olabilecek,
önceki varsayımları alt üst edecek radikal bir dönüşüme
işaret ediyor. “
(Bloomberg Opinion)
Türkiye’deki okurların da gayet iyi tanıdığı tarihçi, yazar
Yuval Harari, Financial Times’da yayınlanan yazısında “Koronavirüsten sonra nasıl bir dünya?” diye sordu.
Can derdindeyken bunu mu düşüneceğiz? Evet, tam da bunu düşüneceğiz.
Harari, hükümetlerin, insanların
şu günlerde aldığı kararların, dünyanın gidişatını yıllar boyunca biçimlendireceğini
söylüyor:
“Sadece sağlık sistemi değil, ekonomi, siyaset ve kültür etkilenecek.
Eninde sonunda bu fırtına dinecek, fakat kısa dönemli alınan acil durum kararları, kalıcı olabilir. “
Ekonomistler, küresel piyasaların göreceği zararı hesaplamaya,
önceki krizlerle karşılaştırmaya
çalışadursun. . . Belki de tüm kurallar değişmek zorunda kalacak.
Devletlerin bu küresel afette uyguladıkları stratejiler, hareket kabiliyeti ve bilimselliği nasıl kullandığı, belirleyici olacak.
GöZETİM DEVLETİ VE BİLİMSELLİĞİN DEĞERİ
Başta çin olmak üzere
Asya ülkelerinin
salgını kontrol etme yöntemleri, aynı zamanda vatandaşları
sıkı denetim ve gözetim altında tutma tehlikesini
içeriyor.
Bilim insanları, hatta demokratlar sokağa çıkma yasaklarını savunur hale geldi.
Avrupa ülkelerinde peş peşe sokağa çıkma yasakları geliyor. Türkiye’de de anlaşılan o ki yetkililer “sürdürülemez nokta”ya gelene kadar
gidişata bakacak.
“Sürdürülemez nokta”nın tam olarak ne olduğunu tabii ki bilen yok; hasta/hastane/sağlıkçı kapasitesine göre yapılan hesaplamalar olsa gerek.
çaresizlik ve endişe büyürken “Devlet beni istediği kadar gözetleyebilir, ev hapsinde tutabilir. Yeter ki sağlığımı koruyabileyim” diyenler çoğunlukta olacak.
Harari’nin uyardığı, afetin “totaliter gözetim”e götürecek kısmı bu. Diğer ihtimal, “yurttaşların güçlenmesi. ” Açıkçası bu ihtimal çok daha düşük, sınırlı görünüyor. Yaşanan felaketin,
otoriter, ceberrut yönetimleri
daha da güçlendirmesi, daha da çığrından çıkmaları muhtemel.
Salgınla mücadele etmenin belki de
en olumlu sonucu, uzun zamandır sistematik olarak
hırpalanan, değeri bilinmeyen, hor görülen bilim insanlarının, sağlık çalışanlarının iade-i itibarı.
Hurafelerin, psödo bilimin, komplo teoriciliğinin yerine bilimselliğin yükselişi.
Umarım
“okumuş kompleksi” bu vesileyle aşılabilir.
Umarım daha büyük ve fazla havalimanlarına, bina ve AVM’lere, kötü enerji ve şehir modellerine yatırım yapmaktan vazgeçilir.
Umarım,
bilime, bilim insanlarına
çok daha fazla kaynak ayırmak zorunda olduğumuz anlaşılır.
Umarım,
bir avuç ayrıcalıklıya hizmet etmek üzere kurulan bir sistemin
herkesin üzerine çökeceği, erkenden anlaşılır. . Umarım.
24 MART 2020 – ARTI GERçEK
