Yaklaşık 27,6 milyar dolar olarak açıklanan 2018 yılı cari açığı son yılların en düşük açıklarından birisi oldu. Eğer GSYH, YEP’de öngörüldüğü gibi 763 milyar dolar olursa cari denge / GSYH oranı da yüzde 3,6 ile yine son yılların en düşük cari açığı olacak.
[]27,6 milyar dolarlık cari açığı nasıl finanse ettiğimiz sorusuna gelince karşımıza çok ilginç bir tablo çıkıyor.
[kck]table 0 cellpadding=0 cellspacing=0[kck]t[kck]tr[kck]td nowrap=nowrap style=50. 0%;:18px;öDEMELER DENGESİ (Milyon USD)[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;2015[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;2016[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;2017[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;2018[kck]/td[kck]/tr[kck]tr[kck]td nowrap=nowrap style=50. 0%;:18px;CARİ İŞLEMLER DENGESİ[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-32. 109[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-33. 137[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-47. 100[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-27. 633[kck]/td[kck]/tr[kck]tr[kck]td nowrap=nowrap style=50. 0%;:18px;İhracat (FOB)[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;151. 970[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;150. 161[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;165. 775[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;174. 742[kck]/td[kck]/tr[kck]tr[kck]td nowrap=nowrap style=50. 0%;:18px;İthalat (FOB)[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;200. 098[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;191. 053[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;224. 411[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;216. 327[kck]/td[kck]/tr[kck]tr[kck]td nowrap=nowrap style=50. 0%;:18px;Mal Dengesi[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-48. 128[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-40. 892[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-58. 636[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-41. 585[kck]/td[kck]/tr[kck]tr[kck]td nowrap=nowrap style=50. 0%;:18px;Hizmet Gelirleri[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;46. 632[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;37. 391[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;43. 925[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;47. 813[kck]/td[kck]/tr[kck]tr[kck]td nowrap=nowrap style=50. 0%;:18px;Hizmet Giderleri[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;22. 404[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;22. 128[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;23. 792[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;23. 043[kck]/td[kck]/tr[kck]tr[kck]td nowrap=nowrap style=50. 0%;:18px;Mal ve Hizmet Dengesi[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-23. 900[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-25. 629[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-38. 503[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-16. 815[kck]/td[kck]/tr[kck]tr[kck]td nowrap=nowrap style=50. 0%;:18px;Birincil Yatırım Kaynaklı Gelirler[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;4. 471[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;5. 311[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;4. 916[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;6. 132[kck]/td[kck]/tr[kck]tr[kck]td nowrap=nowrap style=50. 0%;:18px;Birincil Yatırım Kaynaklı Giderler[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;14. 122[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;14. 492[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;16. 173[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;17. 827[kck]/td[kck]/tr[kck]tr[kck]td nowrap=nowrap style=50. 0%;:18px;Mal, Hizmet ve Birincil Gelir Dengesi[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-33. 551[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-34. 810[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-49. 760[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-28. 510[kck]/td[kck]/tr[kck]tr[kck]td nowrap=nowrap style=50. 0%;:18px;İkincil Yatırım Kaynaklı Gelirler[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;1. 442[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;1. 673[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;2. 660[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;877[kck]/td[kck]/tr[kck]tr[kck]td nowrap=nowrap style=50. 0%;:18px;SERMAYE HESABI[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-21[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;23[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;17[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;58[kck]/td[kck]/tr[kck]tr[kck]td nowrap=nowrap style=50. 0%;:18px;FİNANS HESABI[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-10. 543[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-22. 958[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-38. 892[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;3. 975[kck]/td[kck]/tr[kck]tr[kck]td nowrap=nowrap style=50. 0%;:18px;Doğrudan Yatırımlar: Net Varlık Edinimi[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;5. 096[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;3. 147[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;2. 702[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;3. 637[kck]/td[kck]/tr[kck]tr[kck]td nowrap=nowrap style=50. 0%;:18px;Doğrudan Yatırımlar: Net Yükümlülük Oluşumu[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;18. 002[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;13. 343[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;10. 830[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;13. 163[kck]/td[kck]/tr[kck]tr[kck]td nowrap=nowrap style=50. 0%;:18px;Portföy Yatırımları: Net Varlık Edinimi[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;6. 129[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;1. 511[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-228[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;3. 175[kck]/td[kck]/tr[kck]tr[kck]td nowrap=nowrap style=50. 0%;:18px;Portföy Yatırımları: Net Yükümlülük Oluşumu[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-9. 558[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;7. 811[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;24. 064[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;164[kck]/td[kck]/tr[kck]tr[kck]td nowrap=nowrap style=50. 0%;:18px;Diğer Yatırımlar: Net Varlık Edinimi[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;14. 992[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;6. 144[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;8. 045[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;10. 947[kck]/td[kck]/tr[kck]tr[kck]td nowrap=nowrap style=50. 0%;:18px;Diğer Yatırımlar: Net Yükümlülük Oluşumu[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;28. 316[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;12. 606[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;14. 517[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;457[kck]/td[kck]/tr[kck]tr[kck]td nowrap=nowrap style=50. 0%;:18px;Cari, Sermaye ve Finans Hesapları[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-21. 587[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-10. 156[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-8. 191[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-31. 550[kck]/td[kck]/tr[kck]tr[kck]td nowrap=nowrap style=50. 0%;:18px;NET HATA VE NOKSAN[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;9. 756[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;10. 969[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-16[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;21. 173[kck]/td[kck]/tr[kck]tr[kck]td nowrap=nowrap style=50. 0%;:18px;GENEL DENGE[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;11. 831[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-813[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;8. 207[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;10. 377[kck]/td[kck]/tr[kck]tr[kck]td nowrap=nowrap style=50. 0%;:18px;REZERV VARLIKLAR[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-11. 831[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;813[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-8. 207[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-10. 377[kck]/td[kck]/tr[kck]tr[kck]td nowrap=nowrap style=50. 0%;:18px;
Resmi Rezervler[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-11. 831[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;813[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-8. 207[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;-10. 377[kck]/td[kck]/tr[kck]tr[kck]td nowrap=nowrap style=50. 0%;:18px;
Uluslararası Para Fonu Kredileri[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;0[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;0[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;0[kck]/td[kck]td nowrap=nowrap style=12. 0%;:18px;0[kck]/td[kck]/tr[kck]/t[kck]/table
Cari Açığın Doğuşu(1) İhracatın rekor kırmış olması TL’nin bu kadar değer kaybettiği, başlıca ihracat alanlarımız olan Avrupa Birliği ve ABD’nin ithalatı artırdığı, Irak’ın da önemli ölçüde ithalat yaptığı bir ortamda son derecede normal bir gelişme. (2) İthalatın gerilemiş olması da TL’nin ciddi değer kaybı yaşadığı, büyümenin düştüğü bir ortamda normal bir gelişme. Hatta ithalatın daha da hızlı gerilemesi gerekirdi. Hizmet giderleri değişmediği halde hizmet gelirleri (ki bunun içindeki en önemli kalem turizm gelirleri) artış göstermiş ve dolayısıyla bu olumlu gelişme ticaret açığını (mal dengesi) törpüleyerek düşürmüş. (3) Birincil yatırım kaynaklı giderlerin (yurtdışında yatırımlar, yurtdışı portföy yatırımları gibi) yüksekliği cari açığın yükselmesine yol açmış. (4) Bütün bu gelişmelerin sonucunda cari açık 27,6 milyar dolar olarak gerçekleşmiş.
Cari Açık Normal Kanallarla Finanse EdilememişTabloya göre cari açık normal kanallarla finanse edilememiş. çünkü finans hesabı yaklaşık 4 milyar dolarlık fazlayla sonuçlanmış. Finans hesabının artı kapanması demek Türkiye’den yurtdışına o kadar döviz çıkmış demektir. 2018 yılı boyunca Türkiye’ye doğrudan sermaye yatırımı, portföy yatırımı, diğer yatırımlar adı altında finansman amaçlı döviz girişleri olmuş ama döviz çıkışları daha yüksek olduğu için Türkiye’de dışarı yaklaşık 4 milyar dolarlık döviz çıkmış.
Bu durumda finansman ihtiyacını şöyle hesaplayacağız demektir:
Cari Açık + Finansman Hesabı Açığı = Finanse Edilmesi Gereken Miktar
27. 633 + 3. 975 = 31. 550
Demek ki 2018 yılında finanse edilmesi gereken dış açığımız yaklaşık olarak 31,6 milyar dolar olmuş.
Finanse Edilmesi Gereken Miktar Nasıl Kapatılmış?İşte burada yıllardır olduğu gibi Net Hata ve Noksan Kalemi[kck]a href=file://localhost/C:/Users/mahfi/OneDrive/Masa%C3%BCst%C3%BC/Yaz%C4%B1%20Haz%C4%B1rl%C4%B1klar%C4%B1/cari%20a%C3%A7%C4%B1k%20nas%C4%B1l%20finanse%20edildi. docx[shrp]_edn1 title=[byk][i][kck]/a[byk]Türkiye’nin imdadına yetişiyor. 2018 yılında oluşan 31,6 milyar dolarlık açığın yaklaşık 21,2 milyar dolarlık bölümü net hata ve noksan kalemiyle kalan yaklaşık 10,4 milyar dolarlık bölümü ise Merkez Bankası’nın rezervleri kullanılarak karşılanmış.
özetle söylemek gerekirse dış açığın yaklaşık üçte ikisini nasıl karşıladığımızı bilmiyoruz, üçte birini ise Merkez Bankası’nda zor günler için biriktirdiğimiz dövizlerden harcamışız.
Net Hata ve Noksan Neyi Hatası veya Noksanıdır?Net hata ve noksanın nasıl doğduğunu yazının altındaki notta bir kez daha açıkladım. Bunların hepsi her ülkede olabilecek şeyler o nedenle de her ülkenin ödemeler dengesinde net hata ve noksan kalemi bulunuyor. Ne var ki bir ülkenin dış açığının üçte ikisi net hata ve noksan ile bir başka ifadeyle kayıt dışı kalemlerle karşılanmışsa bunun açıklaması yazının altındaki notta yer alan hususlarla yapılamaz. O halde bu kalemin asıl büyük bölümü nereden geliyor?
Ben kendi tahminimi yazayım. Türklerin yurt dışında paraları var. Bu paralar yurt dışı bankalarda tutuluyor ve Türkiye’de kayıtlı değil. İşler bozulup da borçlar içeride kayıtlı paralardan ödenemeyince yurtdışından bu kayıt dışı veya henüz kayda girmemiş paralarla ödeniyor ve dolayısıyla kayıt dışı oldukları için de ödemeler net hata ve noksan olarak yazılıyor.
A’nın yurtdışına dolar borcu olduğunu düşünelim. Bu borcu, vadesi geldiğinde TL karşılığını bankaya yatırıp dolar satın alarak ya da bankadaki dolar hesabı varsa oran talimat vererek ödeyebilir (şemada 1 numaralı durum. )[kck]img 0 class=avatar name=haber src=http://bes. org. tr/resimler/haber/15c66646e84975. png /[byk]A’nın Türkiye’de parası kalmadığını ama Türkiye’ye bildirerek yurtdışındaki bankasına yatırdığı parasının olduğunu düşünelim. Bu durumda dış borcunu bu parasının bir bölümünü Türkiye’ye getirip transfer ederek (2 ve sonra 1) ya da yurt dışındaki bankasından direkt transfer ederek (3) ödeyebilir. A’nın Türkiye’de parasının kalmadığını buna karşılık yurtdışında bir bankada Türkiye’ye beyan etmediği parası olduğunu düşünelim. Bu durumda borcunu bu hesaptan öderse (4) bu işlem Türkiye’de kayıt almaz.
Şemada 1, 2 ve 3 numaralı yollarla yapılan ödemeler, ödemeler dengesinde normal kalemlerde yer alır. çünkü bunlar Türkiye’nin kayıtlarına dahildir. Buna karşılık 4 numaralı ödeme, ödemeler dengesinde net hata ve noksan kaleminde
