Birdenbire 7 Haziran ile başlayan ve 15 Temmuz darbe girişimi sonrasında katmerlenen bir internet sansüründen ya da daha genişçe internet üzerindeki özgürlük alanlarımızın kısıtlanmasından bahsetmiyoruz. Neredeyse 2000’lerin başından itibaren yavaş yavaş mayalanan internetin egemenler tarafından ele geçirilme sürecinden bahsediyoruz.
Türkiye’de internet kullanımı, 90’lı yılların başında akademik alanda, sonra da 1995 yılında ABD’de internetin ticari kullanıma açılmasına koşut olarak tüm dünyada olduğu gibi hızlı bir gelişme kaydetti. İnternetin yaygınlaşmasının başlangıcında yepyeni bir iletişim alanı olarak herhangi bir düzenlemeye tabi olmadığı söylenebilir. Ancak herhangi bir düzenlemenin olmaması, internet üzerindeki etkinliklerin sınırsız olduğu anlamına gelmiyordu.
TüRKİYE’DE İLK İNTERNET DAVALARI
Türkiye’de internet üzerindeki etkinlikler nedeniyle açılan ilk dava, 7 Aralık 1997 tarihinde görme engelli yurttaşların yaptığı bir protesto eyleminin Ankara Büyükşehir Belediyesi görevlileri tarafından cop kullanılarak dağıtılmasını bir forumda eleştiren ve eleştirisinin altına e-posta adresini ve ismini yazan bir lise öğrencisi aleyhine açıldı. öğrenci, Taksim’de ailesiyle birlikte kaldığı evden, olaydan 17 gün sonra 24 Aralık’ta sabah saat 03:30’da, dokuz kişiden olusan otomatik silahli bir anti-teror timinin baskını sonrasında gözaltına alındı. Beyoğlu Cumhuriyet Savcılığı tarafından düzenlenen iddianame ile “devletin emniyet muhafaza kuvvetlerini alenen tahkir ve tezyif” suçlamasından dolayı TCK’nın 159/1 maddesine aykırı davranmak suçlamasıyla açılan dava, 1 Haziran 1998 günü 10 ay hapis cezası kararıyla sonuçlandı. Ancak verilen ceza sanığın duruşmadaki iyi hali dikkate alınarak mahkeme tarafından ertelendi.
İkinci dava kamuoyunda Coşkun Ak davası olarak bilinir. Coşkun Ak o dönemde Superonline şirketinin aboneleri için kurduğu ‘Forum: Tartışma platformu’ isimli sayfayı koordine eden ve
şirkette “interaktif bölümler koordinatörü” olarak görev yapan bir gazeteciydi. Sayfada “Türkiye’de insan hakları ihlalleri” konusunda süren bir tartışmaya gelen yorumu kaldırmadığı için başka bir kullanıcı tarafından Adalet Bakanlığı’na ihbar edilen Coşkun Ak, dört kez TCK 159’uncu maddeyi ihmal ettiği gerekçesiyle hakkında açılan davada 27. 03. 2001 tarihinde 40 ay ağır hapisle cezalandırıldı. Yargıtay 9’uncu Ceza Dairesi İstanbul 4’üncü Ağır Ceza Mahkemesi’nin Coşkun Ak hakkındaki 40 ay ağır hapis cezasını bozarak mahkemenin mahkumiyet kararını geri döndürdü.
İstanbul 4’üncü Ağır Ceza Mahkemesi’nce yeniden değerlendirilen dava 24 Nisan 2003 tarihinde beraatle sonuçlandı.
İNTERNET DüZENLEMELERİ
Her iki davanın da ortak özelliği Türkiye’de henüz interneti düzenleyen herhangi bir yasa yokken dönemin ünlü TCK 159’uncu maddesi kapsamında açılmış davalar olmalarıdır (TCK 159’uncu madde 2005 yılında Ceza Kanunu’nda yapılan değişikliklerle kaldırılmış ve yerine 301’inci madde getirilmiştir. ). Coşkun Ak davası hâlâ sürmekteyken 2001 yılında internet Radyo veTelevizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun, Basın Kanunu, Gelir Vergisi Kanunu ile Kurumlar Vergisi Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun tasarısına eklendi. Bu kanunla
her internet yayınının künyesi ve sorumlusu olması istenmekte ve internet yayınlarına TCK’nın ilgili yasalarını işleterek ciddi hapis cezaları öngörülmekteydi. Ancak tasarı cumhurbaşkanından döndü. Ardından 4676 Sayılı Kanun olarak tekrar meclisten geçirildi ve internetin basın-yayın alanı içerisinde değerlendirilmesi sağlandı.
Genel olarak bugünkü internet yasaklarının temelinde yeralan 2007’de 5651 sayılı “İnternet Ortamında Yapılan yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun” çıkarılana dek site engellemeleri devam etti, ancak pek fazla tartışılmadı. Başta Türk Ceza Kanunu’nun ilgili maddeleri olmak üzere, Medeni Kanun, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu gibi düzenlemelerin hükümlerine dayanarak, yetkili mahkemeler tarafından verilen pek çok erişim engelleme kararı, doğrudan internet servis sağlayıcıları tarafından uygulandı. Bu engelleme kararlarının büyük kısmı, devleti ve kurumlarını aşağılama gerekçesiyle verildi. 2005-2007 arasında ise Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu yoluyla “yetkili kurum” statüsü kazanan MüYAP girişimi ile 1500’den fazla sitenin engellendiği bilinmektedir.
5651 Sayılı Kanun’un çıkması ise internette yeni bir sansür dönemini başlattı. İnternet sansürü bu kanunla birlikte TİB gibi yeni aktörler ve “erişim engellemesi” gibi yeni biçimler almaya başladı. Kanunun çıktığı 2007 yılının Mayıs ayından 1 Ekim 2008 tarihine dek 5651 Sayılı Kanun hükümlerine göre erişimi engellenen web sitesi sayısının 1115 olması kanunun niteliği hakkında fikir verir.
12. 09. 2017 – DUVAR
