Reform/kurtarma paketi birkaç hesaba dayanıyor: Kredi çöküşü geride kaldı, hatta şirketlere verilen kredilere bakılırsa bir patlama yaşanıyor. Devlet bankaları bu tempoyu sürdürsün isteniyor. Ancak sermaye yeterlilikleri eridiği için desteklenmeleri gerekli. Bankalar kredi için halen esasen vadesi düşük mevduatlara bel bağlıyor, yabancı para tercihi arttığında sistem supabı bozuk düdüklü tencereye dönüyor.
Son on günü kısaca şöyle özetleyebilirim: Devlet tasarruf çağrılarına karşılık vermeyen, çünkü açlık sınırında ücret alan çalışanları (yeniden) zorunlu olarak bireysel emeklilik sistemine katma kararlılığını ilan etti. Aynı zamanda işçinin haklı fesih kullanmasını zorlaştıracak bir düzenlemeyle, zor günde dayanacağı tazminatına da sermaye adına el koymaya niyet edildiği tekrar görüldü. Enerji sektörü ağırlıklı ve pahalı bir kurtarma hamlesi geliyor. Yaz çok sıcak geçecek.
Alamet-i farikası devlet bankalarının sermayelendirilmesi olan, araya kıdem tazminatı fonu çalışmasını sıkıştıran “[
) ne olur ne olmaz diye Türkiye’de bankacılık sektörünün
[
birkaç hesaba dayanıyor: Kredi çöküşü geride kaldı, hatta şirketlere verilen kredilere bakılırsa bir patlama yaşanıyor. Devlet bankaları bu tempoyu sürdürsün isteniyor. Ancak sermaye yeterlilikleri eridiği için desteklenmeleri gerekli. Bankalar kredi için halen esasen vadesi düşük mevduatlara bel bağlıyor, yabancı para tercihi arttığında sistem supabı bozuk düdüklü tencereye dönüyor. O nedenle tasarrufların sisteme akması süreci hızlansın, hatta tamamen zorunlu hale getirilsin isteniyor. Arada uluslararası sermayenin önerdiği, Türk sermayedarının rüyalarını süsleyen kıdem tazminatı düzenlemesi ve ortaya çıkan
[
göre toplam banka çalışanı sayısı 2015’ten bu yana, toplam şube sayısı da 2014’ten bu yana azalıyor. Fakat, daha az şube ve banka çalışanına karşın bankacılık sektörüyle daha içli dışlı hale geliyoruz. çünkü bankacılık işlemlerini giderek kendimiz yapıyoruz.
Finansal teknolojilerin daha yaygın kullanımı “[
” söyleminin belkemiğini oluşturuyor. Müşterinin kendisini kredi bağımlısı değil, aile üyesi olarak görmesi, aktif bir şekilde sistemin çağrısına yanıt vermesi gerekli. Zincir, tasarrufların finansal sistemde kolayca değerlendirilmesi, ihtiyaç duyulan fonları oluşturması, yatırım ve üretim için gerekli finansmanın ülke olanakları dâhilinde temini şeklinde kuruluyor. Teknoloji kullanımı ve bankacılıkta
[
ve sisteme katılımı tamamen “zorunlu” kılma söz konusu bakışın uzantısı. İlan edildiği üzere 80 milyar doları bulan bir fonu beş yıl içinde yaratmak, teşvik ötesine geçip zorla dönüştürmeyi gereksiniyor.
NALINCI KESERİ
Sermayenin kendince kutlu davası, toplumun tasarruflarını kullanma olanaklarını teknoloji aracılığıyla artırma uğraşı olarak da nitelenebilir. Ancak bu arzunun sıradan vatandaşın hayatına doğrudan yansımaları mevcut. örneğin bankalar çok sayıda dijital işlemden komisyon alıyor ve vatandaşla girdikleri ilişkiyi nalıncı keseri gibi sürekli kendi çıkarlarına yontuyor. Dijitalleşme tüketici davranışını yönlendirmeyi kolaylaştırmak üzere de kullanılabiliyor. Uluslararası ödeme sistemleri ve dev finansal kuruluşların önderliğinde son birkaç yıldır nakit paranın ortadan kaldırılması uğraşının ne kadar mukaddes olduğu propagandası tüketiciyi yönlendirme ve dürtme (nudging) imkânlarıyla da ilgili.
Bir zamanlar “[
görünmez kılma çabası modern vaizlerin söylemlerini de biçimlendirecek. Ama bunları not düşmüş bulunup içinden geçtiğimiz trajediye dönelim.
BASINç BİRİKİMİ VE TRAJİK GİDİŞAT
Kriz arka planında hızlandırmaya çalıştıkları dönüşümün temel amacı yurtiçi tasarrufların sermaye emrine hızla amade kılınması. Ne de olsa yüksek katma değerli üretim ve yoğun teknoloji kullanımı için büyük yatırımlar gerekli, bunun için de altlık sağlayacak fonlar yaratılmalı. Finansal katılımın cilalandığı nokta esasen burası. Fakat sermayenin ucuz fonlara erişimini kolaylaştırmak için atılan adımlar Türkiye’nin küresel ekonomideki bağımlı konumunu görmezden geliyor. Bir yandan da ekonomik çöküş kaynaklı huzursuzluk birikmeye devam ediyor. Ancak politika yapımı, kurullar ve konseyler balonuna kapatılmış; sermayenin organik aydınlarının suflesiyle biçimlenen bir sürece indirgenebildikçe karar alma sorunsuz gerçekleşiyor.
Sonuç elbette trajiktir. Türkiye tarihinin en yüksek işsizlik oranlarından birisinin kaydedildiği bir ortamda aceleyle yetiştirilmiş hissi veren powerpoint’lerin ortaya saçılmasıdır.
Bugün Türkiye’de tasarruf oranları daha hızlı artmıyor, yeterince birikim finansal sistemde değerlenmiyor, emekçilerin üçte biri kayıt dışı çalışıyor ve yolsuzluk engellenmiyorsa sorumlusu yeterince dijitalleşememe değil. Yeterince vergi toplanmıyorsa sorumlusu açlık sınırında ücret alan asgari ücretli değil. Kıdem tazminatı büyük oranda “belirsiz” bir alacak gibi duruyorsa, bunun sorumlusu çalışanın bir fon sisteminde olmaması ya da tazminatı çevrimiçi kontrol edememesi değil.
Siyasi tercihler ve uygulamalar ile sermayenin iş yapma kültürünü, beslendiği düzeni ve birikim modelini eleştirmeden hayal pazarlayanlara, yılan yağıyla çıkıp her hastalığı tedavi etmekten bahsedenlere şüpheyle yaklaşmakta fayda var.
[rn]19 NİSAN 2019 – GAZETE DUVAR
