Eşi görülmemiş parasal genişlemenin ekonomi üzerinde nasıl sonuçlar doğuracağını henüz tam olarak kimse bilmiyor, ancak işaret ettiğim üç konu bize şunu gösteriyor: Ya kapitalizm bildiğimiz işleyişinden farklı bir şekilde çalışmaya başladı, ya da bu üç anomali “sert bir düzeltme” ile yani yeni bir resesyonla sonuçlanacak.
Bir süredir, 2018 yılında küresel ekonominin gidişatı üzerine, küresel teknokrasi ve ana akım iktisatçılar tarafından pompalanan bir “iyimserlik” havası var. Bu görüşlere göre 2008’de başlayan küresel kriz, on yıl sonra 2018’de nihayete erdi ve önümüzde, krizin aşıldığı yeni bir genişleme dönemi var. Konu oldukça kapsamlı, o nedenle bütün boyutlarını tartışmak bu yazıyı aşıyor ancak 2008 krizinin etkilerinin ekonomik ve siyasi boyutlarıyla halen sürmekte olduğunu vurgulamak istiyorum. Aşağıda üç veri ile ABD ekonomisinde daha önce eşi benzeri görülmeyen bir dönemden geçmekte olduğumuzu ve bunun 2008 krizine müdahale tarzıyla ve bu müdahale biçimini koşullayan finansal kapitalizm ile ilişkili olabileceğine işaret edeceğim.
SANAYİ üRETİMİ BİLMECESİ
Küresel ekonomideki eğilimler konuşulurken, ABD ekonomisindeki gelişmeler merkezi konumda. Aşağıdaki tablo, ABD ekonomisindeki sanayi üretim indeksinin tarihsel gelişimini gösteriyor. Grafiğin orijinaline ve verilere
[
ABD ekonomisindeki sanayi üretim indeksinin tarihsel gelişimi
Tarihsel olarak yaşanan bu uyumsuzluğun nedenleri üzerine farklı görüşler ileri sürülebilir. örneğin, sanayi üretiminin artık ABD ekonomisi içinde çok önemli bir payı olmadığı için ekonomik büyüme ile sanayi büyümesi ilişkisinin kopmuş olabileceğini ileri sürenler var. Ancak bu tarihsel anomalinin, ABD’nin krize müdahale biçimi nedeniyle ortaya çıkmış olabileceğini düşünüyorum.
“MUHTEŞEM GENİŞLEME” DöNEMİ Mİ?
İkinci olarak, ABD’deki iş çevrimi döngüleri (business cycles) ile ilgili bir gözleme yer vermek istiyorum. ABD ekonomisinde 1929 krizinden bu yana yaşanan ekonomik daralma ve büyüme dönemlerinin uzunluklarına
[
artmadı.
FİNANSAL KAPİTALİZM
Yukarıda işaret ettiğim üç verideki “garipliklerin” de, ABD ekonomisinde 2008 finansal çöküşüne verilen yanıtla ilgili olduğunu düşünüyorum. Hatırlanacağı üzere, ABD’de politika yapıcılılar krize üç aşamada müdahale ettiler. İlki firma kurtarmaları, ikincisi faizi sıfıra indirme, üçüncüsü de birbiri ardına dalgalar halinde uygulanan parasal genişleme döngüleri idi.
Bu müdahaleler ile esasında yapılan krizin zaman içinde kaydırılması, ileri ertelenmesiydi. Eşi görülmemiş bu parasal genişlemenin ekonomi üzerinde nasıl sonuçlar doğuracağını henüz tam olarak kimse bilmiyor, ancak yukarıda işaret ettiğim üç konu bize şunu gösteriyor: Ya kapitalizm bildiğimiz işleyişinden farklı bir şekilde çalışmaya başladı, ya da bu üç anomali “sert bir düzeltme” ile yani yeni bir resesyonla sonuçlanacak.
8 OCAK 2018 – GAZETE DUVAR
